Niedożywienie

Niedożywienie występuje w różnych sytuacjach. 8-10% ambulatoryjnych chorych i 30%-40% chorych hospitalizowanych cierpi z powodu tej choroby. 75% pacjentów cierpiących z powodu terminalnej fazy choroby nowotworowej umiera z objawami niedożywienia.
Trzeba pamiętać, że w różnym czasie, w zależności od stopnia niedoboru pożywienia (w stosunku do zapotrzebowania metabolicznego) organizm niedożywionego chorego „zjada” tkankę tłuszczową, mięśnie i pozostałe tkanki. Dochodzi do zmian we wszystkich tkankach i narządach, spada odporność, wydolność fizyczna, upośledzeniu ulega gojenie ran, funkcje naprawcze. Pojawia się zmęczenie, chorzy marzną, są podatni na zakażenia, załamania, powikłania leczenia różnych chorób, w tym powikłania pooperacyjne.

Niektóre przyczyny niedożywienia:

• choroby nowotworowe (z powodu umiejscowienia guza – np. rak przełyku czy języka utrudniający połykanie, raka żołądka, z powodu leczenia operacyjnego, chemioterapii, radioterapii, w trakcie opieki paliatywnej),
• choroby wieku podeszłego przebiegające z osłabieniem apetytu, utrudnieniem gryzienia żucia i połykania, niepełnosprawnością, samotnością,
• schorzenia neurologiczne z zaburzeniami połykania (np. dysfagia w przebiegu zespołów otępiennych, choroby Parkinsona, po udarze mózgu) czy u chorych niepełnosprawnością,
• choroby przewodu pokarmowego (przewlekłe zapalenie trzustki, zespoły złego wchłaniania, zaawansowana choroba trzewna, nieswoiste zapalenia jelit, stany po gastrektomii, po resekcjach jelit, chorzy z wyłonioną stomią),
• odleżyny i długo gojące się rany (utrata składników odżywczych),
• nadczynność tarczycy i choroby przebiegające z drżeniami, drgawkami (zwiększone zapotrzebowanie na substancje odżywcze),
• schorzenia psychiczne (np. jadłowstręt psychiczny czy depresja z osłabieniem apetytu),
• stany po zabiegach operacyjnych, szczególnie ciężkich, po re-operacjach, pobyty na oddziale intensywnej terapii, ciężkie zakażenia pooperacyjne,
• stany po resekcjach jelit w tym zespół krótkiego jelita,
• niewydolność jelit,
• dializoterapia, w tym otrzewnowa,
• choroby zakaźne (np. AIDS czy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych z dysfagią),
• ciężkie wady serca, zaawansowana niewydolność krążenia,
• niewydolność oddechowa, przewlekła obturacyjna choroba płuc, nawracające zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych,
• farmakoterapia (wiele leków pogarsza apetyt i wchłanianie składników odżywczych, szczególnie niebezpieczna jest polipragmazja w wieku podeszłym),
• schorzenia jamy ustnej, gardła, pogarszające gryzienie, żucie, rozdrabnianie i połykanie pokarmów.
  
  

Jeżeli w ciągu 3 miesięcy schudłeś w sposób niezamierzony więcej niż 10% masy ciała, lub twój wskaźnik BMI jest poniżej 20 zgłoś się do lekarza.

 

Obliczanie BMI (body mass index) : BMI = masa ciała (kg)/wzrost(m)2

Objawy fizyczne niedożywienia to:

• spadek masy ciała,
• osłabienie odporności, w tym gorsze gojenie ran,
• osłabienie mięśni,
• infekcje,
• brak apetytu,
• utrudnienie poruszania się,
• apatia,
• depresja,
• marznięcie,
• zła tolerancja wysiłku fizycznego.
  
  

Niedożywiony pacjent nie ma szans w walce z chorobą.

Leczenie przebiega u niego dłużej, częściej występują powikłania, a w skrajnych przypadkach – śmierć.

Leczenie niedożywienia jest możliwe, poprawia efekty leczenia różnych chorób, w tym choroby nowotworowej. Wydłuża czas i jakość życia niedożywionych chorych.

 

Leczenie żywieniowe

Niedożywienie zawsze wymaga leczenia poprzez modyfikację jadłospisu, włączenie do diety odżywek lub zastosowanie leczenie żywieniowego.

Leczenie żywieniowe to podaż  źródeł energii, białka, elektrolitów, pierwiastków śladowych  i witamin w płynach dożylnych lub w dietach przemysłowych, tym chorym, którzy nie mogą być żywieni w sposób naturalny ze względu na charakter choroby podstawowej lub wtórne do choroby podstawowej wyniszczenie. Leczenie żywieniowe jest w większości przypadków leczeniem wspomagającym. Zapobiega ono niekorzystnym skutkom niedożywienia lub głodzenia, ale nie leczy choroby zasadniczej, która ustępuje samoistnie lub w odpowiedzi na leczenie przyczynowe.

Leczenie żywieniowe  obejmuje:

• ocenę stanu odżywienia pacjenta,
• ocenę zapotrzebowania na składniki odżywcze pacjenta,
• zlecanie i podawanie odpowiednich dawek składników odżywczych w postaci zwykłych produktów odżywczych, płynnych doustnych diet lub sztucznego odżywiania (pozajelitowego lub dojelitowego),
• monitorowanie stanu klinicznego i metabolicznego.
  
  

Cele leczenia żywieniowego :

• poprawę stanu odżywienia,
• utrzymanie prawidłowego rozwoju,
• poprawę rokowania,
• przyśpieszenie wyleczenia,
• umożliwienie zastosowania innych metod leczenia.

W trakcie leczenia żywieniowego substancje odżywcze (wszystkie) i woda podawane są choremu najodpowiedniejszą dla niego drogą.

Możliwe drogi i sposoby leczenia żywieniowego:

• doustna podaż żywności medycznej (specjalnych odżywek),
• żywienie dojelitowe stosowane przez specjalne zgłębniki tzw. Sondy do żołądka lub przez gastrostomię (np.PEG) do żołądka lub jejunostomię do jelita, pacjent otrzymuje przez nie specjalną dietę przemysłową,
• żywienie pozajelitowe w którym dożylnie (do żył obwodowych lub centralnych) podawana jest specjalna sterylna mieszanina odżywcza.
  
  

Korzyści płynące ze wsparcia żywieniowego:

• wzrost masy ciała i masy mięśniowej,
• zwiększenie dziennego spożycia składników odżywczych i energii,
• polepszenie samopoczucia, ogólnego stanu zdrowia i jakości pacjenta,
• polepszenie wskaźników odporności lepsza reakcja organizmu na stosowane leczenie,
• złagodzenie skutków ubocznych zabiegów leczniczych,
• poprawa funkcjonowania przewodu pokarmowego,
• obniżenie kosztów związanych z hospitalizacją,
• obniżenie śmiertelności.